30 LAT śWIDNICKIEGO ODDZIAŁU PTTK

    40 rocznica powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Macierzy przypadająca w roku bieżącym , zbiegła się z jubileuszem 30-lecia utworzenia Oddziału PTTK w Świdnicy.

    Ze statutu Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego wynika, wynika, że jednym z podstawowych celów Towarzystwa jest "budzenie i pogłębianie umiłowania kraju ojczystego oraz kształtowanie postaw obywatelskich, upowszechnianie wiedzy o przeszłości, współczesnych osiągnięciach i perspektywach rozwoju Polski", a ponadto "szerzenie kultury, turystyki, wykorzystywanie poznawczych, wychowawczych, wypoczynkowych i zdrowotnych walorów turystyki".

    Pierwsze lata po zakończeniu działań wojennych również na Dolnym Śląsku nie były ani spokojne, ani też ze względu na bezpieczeństwo sprzyjające turystyce. Nie sprzyjał jej również konglomerat osiadłej tu ludności oraz całkowity brak tradycji. 

    Jednak już w tych trudnych powojennych latach nieliczna początkowo garstka ludzi zamieszkała w Świdnicy potrafiła dostrzec niezwykłą atrakcyjność krajoznawczą najbliższych okolic, dobrze rozwiniętą komunikację oraz walory zachowanych zabytków kultury materialnej. 

    W latach 50-tych w Świdnicy działało kilka zakładowych kół PTTK skupionych w Oddziale PTTK w Wałbrzychu. Zarząd Okręgu PTTK mieścił się wówczas we Wrocławiu. 

    Wobec coraz większego zainteresowania społeczeństwa Świdnicy turystyką w dniu 11. 11. 1955 aktyw Koła PTTK przy Zakładach Elektrotechniki Motoryzacyjnej w Świdnicy w porozumieniu z władzami miasta odbył w Prezydium Miejskiej Rady Narodowej zebranie organizacyjne, mające na celu powołanie do życia Oddziału PTTK. W zebraniu tym uczestniczyli kol. kol. Jan Rusin, Zdzisław Chlebicki, Zygmunt Maśka, Apolonia Dąbrowska, Jan Kabanienko, Cecylia Dmytryszyn i Stefan Szpotowicz. Osoby te opracowały plan pracy w komisjach: górskiej, kolarskiej, narciarskiej, kajakowej, fotograficznej, krajoznawczej oraz opieki nad zabytkami kultury i przyrody, a także zaproponowały skład przyszłego Zarządu Oddziału. 

    Zarząd Okręgu we Wrocławiu wyraził zgodę na odbycie w dniu 16. 11. 1955 roku I Walnego Zjazdu Wyborczego Oddziału PTTK w Świdnicy. Na zebraniu w Domu Kultury przy ulicy Jagielońskiej przybyły 73 osoby.

    Zebraniu przewodniczył kol. Zygmunt Maśka. Pierwszym Prezesem Oddziału wybrany został Tadeusz Basiński - dyrektor Fabryki Wagonów w Świdnicy. Prezydium Zarządu Głównego PTTK pismem z dnia 22.12.1955 roku na podstawie [paragrafu] 24 lit. d Statutu PTTK na wniosek Zarządu Okręgu, zaakceptowało utworzenie Oddziału PTTK w Świdnicy.

    Oddział dzięki przychylności Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Świdnicy, otrzymał siedzibę w Rynku nr 44, w lokalu po byłej aptece. Otzrymane pomieszczenia wymagały kapitalnego remontu. Lokal wyremontowano wspólnym wysiłkiem społecznego aktywu oddziałowego. W chwili utworzenia Oddziału pomyślano o działalności Klubu Turysty oraz o zorganizowaniu stacji turystycznej   

    O tym, że powstanie w Świdnicy ośrodka turystyki było było w tych czasach potrzebą chwili, niech świadczy fakt szybkiego wzrostu liczby kół PTTK, których liczba wzrosła z 4 do 13 na koniec 1957 roku, a liczba członków PTTK osiągnęła ilość 535 osób.

    Najaktywniej do działalności statutowej włączyła się Komisja Turystyki Górskiej, która do chwili obecnej przejawia największą aktywność w wielu dziedzinach, m. in. organizacji imprez turystycznych, szkoleniu kadry turystycznej, znakowaniu szlaków, w uczestniczeniu w pracach Zarządu Oddziału. Na taką aktywność Komisji niewątpliwy wpływ mo bliskość Sudetów. 

    Nie wszystkie jednak powołane na Walnym Zebraniu Komisje przejawiały od początku jednakowo zaangażowaną działalność. Również aktywność członków Zarządu Oddziału w pracy społecznej była bardzo różna. Jednym działalność utrudniała praca zawodowa lub zdrowie a inni po prostu tracili zapał i rezygnowali z pracy społecznej. 

    Początki działalności były trudne. Złożyły się na to m. in. brak doświadczenia organizacyjnego, brak kwalifikacji kadry PTTK oraz brak funduszyna rozwój Oddziału i popularyzowanie turystyki kwalifikowanej. 

    Dla "podreperowania" budżetu Oddziału zorganizowano nawet występ Zespołu Pieśni i Tańca "Mazowsze" na stadionie sportowym w Świdnicy. Jednak występ "Mazowsza" skończył się fiaskiem finansowym i pogłębił trudności budżetu Oddziału. 

    Mimo jednak wszelkich trudności w 1956 roku zorganizowano już pierwsze imprezy turystyczne oraz pierwszy kurs organizatorów turystyki prowadzony przez kol. Tadeusza Stecia. Zorganizowano również rajd zimowy, a miłośnicy turystyki górskiej utworzyli klub Turystów Górskich "Włóczęga". Klub ten w 1957 roku liczył 38 członków. Komisja Turystyki Narciarskiej działała ze zmiennym szczęściem z uwagi na kapryśne warunki pogodowe w najbliższej okolicy. Aktywna również Komisja Ochrony Zabytków podjęła starania o renowację Rynku, interweniowało o zabezpieczenie zieleni przed dewastacją oraz doprowadziła do oznakowania zabytków. 

    W 1956 r. Oddział otrzymał pomieszczenie na stację turystyczną przylegające do siedziby Oddziału. Również ten obiekt wyremontowano siłami społecznymi, sposobem gospodarczym. W biurze Zarządu Oddziałuna stanowisku sekretarza zatrudniono etatowego pracownika. 

    Wypracowano w tym i 1957 roku sprawdzone formy usług turystycznych dla miejscowej społeczności (wycieczki, wczasy stacjonarne i wędrowne oraz narciarskie).

    Okres ten obfitował w szereg inicjatyw i przejawiał się dużym zaangażowaniem aktywu oddziałowego. 

    W dniu 10.11.1957 roku odbył się II Walny Zjazd Sprawozdawczo - Wyborczy Oddziału, na którym wybrano nowy Zarząd. Prezesem wybrany został kol. Stanisław Bałdo. 

    W kadencji Zarządu Oddziału na lata 1957 - 1960 działalność Oddziału jakkolwiek aktywna, nieco osłabła. Złożyła się na to duża fluktuacja prezesów oraz członków Zarzadu (patrz wykaz prezesów). W okresie tym działają komisje: turystyki górskiej, narciarskiej, motorowej, kolarskiej oraz ochrony zabytków i przyrody. Najaktywniejszą działalność prowadziły Komisja Górska i Komisja Ochrony Zabytków i Przyrody oraz Klub Turystów Górskich "Włóczęga"

    W roku 1958 Oddział zrzeszał 19 kół , z tym, ze niestety nie wszystkie pracowały aktywnie. Najlepszymi kołami z wypracowanymi formami działalności turystycznej wśród załóg pracowniczych były w tym okresie koła zakładowe PTTK: koło nr 1 przy ZEM w Świdnicy, koło nr 2 przy Fabryce Wagonów oraz koło nr 12 przy Zakładach Chemicznych w Żarowie. 

    Własną obsługę ruchu turystycznego Oddział prowadził już w 1956 roku. Za wyjątkiem krótkiego okresu zawieszenia biuro obsługi, pod szyldem Międzyoddziałowego Biura Obsługi Ruchu Turystycznego funkcjonuje do dziś. Skoncentrowało się na organizacji wycieczek, obsłudze przewodnickiej oraz rozprowadzaniu wczasów. 

    należy podkreślić, ze potrzeby Oddziału reprezentującego szerokie rzesze zwolenników wędrowania od samego początku spotykały się z pełnym zrozumieniem władz politycznych i administracyjnych. Pozytywnie przebiegała również współpraca Oddziału z Zarządem Okręgu PTTK we Wrocławiu. 

    W roku 1960 miał miejsce III Walny Zjazd Oddziału, który funkcję prezesa powierzył kol. Kazimierzowi Olszyckiemu. W skład Zarządu powołał m.in. kol. kol. Janinę Tomalę, Edmunda Zaporowskiego, Czesława Zyskowskiego, Zdzisława Chlebickiego i Władysława Kawałkowskiego.

    W 1960 roku Oddział skupiał już 1020 członków, zorganizowanych w 19 kołach. Zaznaczył się dalszy rozwój działalności Komisji Turystyki Kwalifikowanej oraz Komisji Ochrony Zabytków i Przyrody, nastąpiło również ożywienie działalności Biura Obsługi Ruchu Turystycznego - wzrastają obroty oraz liczba obsłużonych wycieczek. Przybywa sprzętu turystycznego w wypożyczalni Oddziału, utworzonej już w 1957 roku i obsługującej nie tylko turystów zrzeszonych w Towarzystwie.

    Początek lat 60-tych charakteryzuje położenie dużego nacisku na uściślenie współpracy Zarządu Oddziału z kołami w celu ich uaktywnienia. 

    W dniu 1. 08. 1962 roku uruchomiono przy Oddziale stację turystyczną z 30 miejscami. Stacja ta przetrwała do 1973 roku.

    Rok 1962 był także rokiem, w którym po długich staraniach działaczy turystycznych ukazał się w sprzedaży przewodnik "Świdnica i okolice" 

    Początki znakowania szlaków turystycznych przez Oddział PTTK w Świdnicysięgają 1962 roku. Wtedy to ze względu na zły stan szlaku żółtego, biegnącego przez Świdnicę, zrodziła sie inicjatywa odnowienia szlaku. Szlak ten na odcinku Przełęcz Tąpadła - Wzgórza Kiełczyńskie - Świdnica - Bystrzyca Górna - Zamek Grodno odnowili Zdzisław Chlebicki i Władysław Kawałkowski.

    Z uwagi na brak wykwalifikowanej kadry PTTK w 1963 roku zorganizowano kurs przewodników terenowych, po zakończeniu którego w 1964 roku z inicjatywy kolegów Zygmunta Maśki i Stanisława Kotełki utworzono przy Oddziale Koło Przewodników Terenowych i Sudeckich. Z tego okresu do dnia dzisiejszego pozostało dwóch czynnych przewodników. Są to: Stanisław Kotełko oraz Jan Skowronek.

    W tym samym 1963 roku Komisja Turystyki Pieszej organizuje kurs Turystyki Pieszej. W następnym roku turyści piesi zakładają Klub Turystyczny "Rumianek" z siedzibą przy ulicy Zamkowej 5/2. Niestety działalność tego klubu jest krótkotrwała.        Kolejny kurs przewodników odbył się w 1966 roku i 14 osób uzyskało po nim uprawnienia przewodnickie. Kontynuowano także systematyczne szkolenia organizatorów turystyki oraz przewodników zakładowych. 

    W rok 1965 Oddział wszedł z 16 kołami zakładowymi, 8 szkolnymi oraz jednym terenowym, z łączna ilością członków 1114. Aktywny nadal był Klub turystów górskich, który zorganizował rajdy piesze, górskie i narciarskie. Klub prowadził poradnię turystyczną, a działacze klubowi podjęli się odnowienia szlaków w rejonie Świdnicy. Z czasem poszerzono teren konserwacji i utworzono specjalną sekcję "znakarzy". Z inicjatywy Komisji Ochrony Zabytków odnowione zostały w Rynku figury Piotra i Pawła, a także organizowano coroczne wystawy prac fotograficznych. 

    W latach 1966 - 67 uaktywniła swoją działalność Komisja Kajakowo - Żeglarska. Z jej inicjatywy zorganizowano liczne zbiorowe i indywidualne wyjazdy na spływy kajakowe, w tym także na Międzynarodowe Spływy Kajakowe na Dunajcu. W następnych latach członkowie naszego Oddziału byli już stałymi uczestnikami tego atrakcyjnego spływu. 

    Wiosną 1966 roku zorganizowano "rekonesansowy" spływ kajakowy rzeką Bystrzycą ze Świdnicy do Kątów Wrocławskich. Do końca lat 60-tych praca Komisji Turystyki Kajakowej ustała z uwagi na trudności z nabyciem i tak bardzo kosztownego sprzętu pływającego. 

    W 1966 roku padł projekt organizowania corocznego Wiosennego Zlotu Turystów Świdnickich na Wielkiej Sowie. Choć I Zlot odbył się dopiero 28.04.1968 roku, wszedł on już na stałe do kalendarza turystycznych masowych imprez oddziałowych.  

    W 1966 roku Oddział aktywnie przystąpił do obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego. Z tej okazji, z inicjatywy najbardziej aktywnej Komisji Turystyki Górskiej zorganizowano I Jesienny Rajd Górski. Rajd ten przebiegał szlakami Gór Sowich z zakończeniem w Zagórzu Śląskim, a drugi odbył się w Górach Sowich i Wałbrzyskich i zakończył się w Jedlinie Zdroju. W obu rajdach wzięło 720 uczestników. Rajdy te starannie przygotowane, przeprowadzone zostały z odpowiednią oprawą w postaci znaczków, plakietek i dyplomów pamiątkowych; także i one na stałe zadomowiły się wśród dorocznych imprez oddziałowuych. 

   Duże załugi w osiągnięciach Komisji Turystyki Górskiej w latach 60-tychmają kol. Zygmunt Maśka, Władysław Kawałkowski oraz Lucjan Okwieka, którzy kolejno przewodniczyli tej Komisji. 

   Z uwagi na dynamiczny rozwój sportów zimowych i coraz większe zapotrzebowanie i zainteresowanie tą formą wypoczynku, ożywiła swoją działalność Komisja Turystyki Narciarskiej. Sporty zimowe popularyzowano głównie poprzez wyjazdy do Rzeczki w Górach Sowich, gdzie szereg większych zakładów pracy wybudowało wyciągi narciarskie i zorganizowało skromną bazę noclegową. 

   W listopadzie 1966 roku w schronisku "Zygmuntówka" 34 osoby ukończyły kolejny kurs Organizatora Turystyki, co dało podstawy do działalności Kół Organizatorów Turystyki w zakładach pracy. 

   W latach 60-tych turystyka kwalifikowana nie miała najlepszego klimatu w zakładach pracy. Ówczesne Rady Zakładowe przydzielały autokary jedynie na imprezy typu "na ryby" i "na grzyby". Działacze kół zakładowych PTTK często uskarżali się na trudności i brak pomocy w zakładach. Biorąc to pod uwagę Komisja Kół Zakładowych przyjęła na siebie rolę koordynatora kalendarza imprez turystycznych i planów pracy kół. Chodziło głównie o uniknięcie dublowania imprez w tym samym terminie przez poszczególne koła. Coraz częstrze stały się wymiany uczestników imprez w poszczególnych zakładach. Pozwoliło to zwiększyć liczbę uczestników imprez w skali roku i dało możliwośc wyboru dogodniejszego terminu udziału w imprezie turystycznej. Nie bez znaczenia były też zacieśniające się więzy pomiędzy grupami turystów z różnych zakładów pracy. Wymiana taka kontynuowana jest do dzisiaj. 

   Najlepsze warunki do uprawiania turystyki i pomocy zakładu wypracowało sobie w owym czasie koło PTTK przy Fabryce Wagonów, którego działacze potrafili zarazić "bakcylem" turystyki swoich dyrektorów i Radę Zakładową. 

   Aktyw Oddziału w latach 1967-69 powołał 8 nowych kół. Ponadto reaktywowano 2 koła. Podjęto bezpośrednie rozmowy z Radami Zakładowymi i przy współudziale Powiatowego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki w sprawie udzielania pomocy działaniom kół zakładowych PTTK. 

    W 1968 roku działacze Oddziału wykonali dwie tablice informacyjne z planem miasta, które następnie umieszczono przed dworcami PKP Świdnica Miasto i Świdnica Przedmieście. 

    Na pewien okres zaprzestał działalności Klub Turysty. Po zakończeniu kapitalnego remontu lokalu Oddział czynił starania o reaktywowanie Klubu poprzez ściągnięcie młodzieży. Jednak dopiero w 1969 roku grupa aktywnych młodych turystów wywodząca sie z kręgów harcerskich utworzyła Klub turysty "Watra". Mówiąc o powstaniu "Watry" należy cofnąć się kilka lat wstecz. 

   W połowie lat 60-tychaktywnie zaczęło uprawiać turystyke kilku byłych harcerzy, którzy z różnych względów "wyrośli" z krótkich spodenek. Kontynuowali swoje zamiłowania do przyrody i przygody w różnych formach turystyki kwalifikowanej. Z harcerstwa wynieśli oni wiele obrzędów, zwyczajów i piosenek, które wspaniale propagowali na imprezach turystycznych. Z inicjatywy kol. Gabriela Kowalczuka, który wszedł do składu Zarządu Oddziału, powstała przy Oddziale  grupa młodzieżowa, która w 1969 roku utworzyła Klub Turystów "Watra". 

   Zaczęto spotykać się w pomieszczeniu Biura Oddziału w każdy czwartek w celu omówienia najbliższych imprez turystycznych lub własnych wypadów w najbliższe okolice. Duży nacisk kładziono również na naukę piosenek turystycznych. Nieliczna początkowo grupa z uwagi na ciekawe formy pracy bardzo szybko rozrastała się. Członków Klubu "Watra" widać było na wszystkich imprezach oddziałowych. 

    W tym samym czasie w Fabryce Wagonów w Świdnicy skupiła sie grupa narciarzy. ŚFW wybudowała w Rzeczce wyciąg narciarski, a przy wyciagu stanicę. Z inicjatywy koła przy Fabryce Wagonów i Komisji Turystyki Narciarskiej w listopadzie 1969 roku powstał Klub Narciarski "Sowa", a jego prezesem został kol. Alojzy Pyrek. Klub ten był m.in. organizatorem popularnych giełd używanego sprzętu narciarskiego. 

   W dalszym ciagu aktywna jest Komisja Kajakowa, która w maju 1968 roku zorganizowała I Spływ Kajakowy Nysą Kłodzką na trasie Krosnowice - Paczków, natomiast w 1969 roku spływ kajakowy rzeką Bóbr. Aktywnie działa także Koło Przewodników. W 1968 roku przewodnicy obsłużyli 120 imprez, tj. około sześć tysięcy uczestników wycieczek

   Od 1965 roku widać wyrażne ożywienie turystyki szkolnej. Oddział bardzo chętnie współpracował z grupami ZHP, które niejednokrotnie były współorganizatorami imprez turystycznych. Na III Walnym Zjeździe Oddziału sprawa propagandy turystyki wśród młodzieży była bardzo mocno zaakcentowana. Współpraca "Watry" z Kołem Instruktorskim "Szefczyki" przydała Oddziałowi Organizatorów stałych imprez. Zlot na Wielkiej Sowie, Marsz na Azymut, Indywidualny Marsz na Azymut, Człap w nieznane. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(wypis z dokumentacji Oddziału, autor: Tadeusz Reczuch, pisownia oryginalna)

1. Okoliczności powstania Oddziału PTTK Świdnica

   W latach 50-tych w Świdnicy działało kilka kół PTTK skupionych przy zakładach pracy, m.in.: przy Zakładach Elektrotechniki Motoryzacyjnej (ZEM) – Koło nr 1, PRZY FABRYCE Wagonów „Świdnica”- Koło nr 2, przy Świdnickiej Fabryce Urządzeń Przemysłowych – Kolo nr 3, podlegające Oddziałowi PTTK w Wałbrzychu. Wzrastające zainteresowanie społeczeństwa Świdnicy turystyką, zdopingowały działaczy skupionych głównie w Kole nr 1 przy ZEM do utworzenia na naszym terenie własnego Oddziału PTTK. Byli to koledzy: Zygmunt Maśka, Zdzisław Chlebicki, Apolonia Dąbrowska, Jan Rusin, Jan Kabanienko, Cecylia Dmetryszyn, Stefan Szpotowicz, którzy 11.11.1955 r. odbyli, w porozumieniu z władzami miasta, zebranie organizacyjne mające doprowadzić do powstania Oddziału PTTK. Za zgodą Zarządu Okręgu we Wrocławiu, odbyło się w dniu 16.11.1955 roku I Założycielskie Walne Zebranie Oddziału PTTK w Świdnicy, na które przybyły 73 osoby. Zebraniu przewodniczył kol. Zygmunt Maśka, a na pierwszego prezesa nowopowstałego Oddziału PTTK wybrano Tadeusza Basińskiego – dyrektora Fabryki Wagonów „ Świdnica”. Prezydium Zarządu Głównego PTTK, na wniosek Zarządu Okręgu we Wrocławiu na podstawie § 24.d Statutu PTTK pismem z dnia 22.12.1955 r. zatwierdziło utworzenie Oddziału PTTK w Świdnicy. Dzięki przychylności władz miasta nowo powstały Oddział PTTK otrzymał siedzibę w zabytkowym lokalu dawnej apteki – Rynek 44

2. Wydarzenia organizacyjne.

   Działalnośc naszego Oddziału zaznaczyła się trwale w życiu turystycznym regionu świdnickiego. Za swoją działalność, w 100- lecie zorganizowanej turystyki, tj. w 1973 r., Oddział otrzymał Dyplom Zarządu Głównego PTTK, a w 30-lecie powstania PTTK, tj. w 1980 r. - Dyplom i Proporzec za zajęcie II miejsca we współzawodnictwie między Oddziałami.

   W 1986 roku Oddział otrzymał Złotą Honorową Odznakę PTTK za zasługi w upowszechnianiu turystyki i krajoznawstwa, co stanowi wielkie uznanie za całokształt swojej działalności.

   Działacze świdniccy uczestniczyli aktywne w pracach na szczeblu wojewódzkim, a nawet centralnym. '

2.1 Świdniczanie we władzach centralnych PTTK

     Romuald Nowicki - członek Zarządu Głównego w latach 1985 - 89

     Stanisław Kotełko - członek Głównego Sądu Koleżeńskiego w latach 1977 - 89

     Lucjan Okwieka    - członek Komisji Turystyki Górskiej Zarządu Głównego w latach 1977 - 84

2.2 Świdniczanie we władzach wojewódzkich PTTK

    Tadeusz Reczuch     - członek Zarządu Okręgu we Wrocławiu w latach 1974 - 76

    Stanisław Kotełko     - vice - prezes Zarządu Wojewódzkiego w Wałbrzychu w latach 1975-77, 1981-90, członek prezydium 1977-81

    Romuald Nowicki      - prezes ZW w latach 1981-81, vice-prezes 1977-81

    Tadeusz Reczuch      - członek prezydium ZW w latach 1977-81, członek plenum ZW, sekretarz Komisji Szkoleniowej 1981-85

    Lucjan Okwieka        - przewodniczący ZW KTG w latach 1985-89

    Jerzy Krynicki          - czlonek Woj. Sądu Koleżeńskiego w latach 1081-82

    Aleksander Bojanowski - czlonek prezydium ZW w latach 1985-89

    Mirosław Modelski    - członek prezydium ZW w latach 1985-89, skarbnik Wojew. Komisji Przewodnickiej 1985-89

    Świętosław Patronik - vice-przewodniczący KTP w latach 1981-85, przewodniczący KTG 1986-90

    Krystyna Juszkiewicz - członek Komisji Opieki nad Zabytkami w latach 1981-85

    Alojzy Uszak          - członek Komisji Opieki nad Zabytkami w latach 1981-85, przewodniczący Komisji 1985-89

    Jan Skowronek      - vice-przewodniczący Komisji Przewodnickiej w latach 1981-85

   Stanisław Kownacki - członek Woj. Sądu Koleżeńskiego w latach 1977-81, członek Komisji Przewodnickiej 1981-95

   3. Rozwój i organizacja

       O celowości utworzenia  w Świdnicy Oddziału PTTK niech świadczy fakt, że pod koniec 1957 r. (tj. w dwa lata po jego powstaniu ) liczba członków wzrosła do 535 osób, zaś Kół było 13. Działały już takie komisje jak: turystyki górskiej, kolarskiej, narciarskiej, kajakowej, fotograficznej opieki nad zabytkami i przyrody. Najaktywniej jednak działała Komisja Turystyki Górskiej, która zresztą do chwili obecnej odgrywa wiodącą rolę w życiu turystycznym. W dwa lata po zebraniu założycielskim odbył się 10.11.1957 r. II Walny Zjazd, na którym wybrano nowy Zarząd, a prezesem został kol. Stanisław Bałdo. W 1960 r. Oddział skupiał już 1020 członków zorganizowanych w 19 Kołach.

        W 1961 r. prezesem został kol. Jerzy Krynicki. Będąc prezesem przez kilka kadencji, tj. w latach 1961-65, 1969-74 oraz 1081-82, przyczynił się w decydującym stopniu do rozwoju turystyki na naszym terenie. Pod jego przewodnictwem nastąpił znaczny wzrost aktywności członków Zarządu jak i aktywu skupionego w komisjach i klubach.

        W 1969 r. powstał bardzo aktywny Klub Turystyczny "Watra" działający przez szereg lat (do końca 1987 r. z 3-letnią przerwą) głównie wśród młodzieży. Jego założycielem i "motorem napędzającym" był Gabriel Kowalczuk. Klub ten pełnił jednocześnie rolę Komisji Turystyki pieszej od 1974 r. W listopadzie 1969 r. powstał Klub narciarski "Sowa", którego prezesem został kol. Alojzy Pyrek, zaś w grudniu Komisja Krajoznawcza. W następnym roku tj. 1970 roku powstał Klub Turystyki Motoryzacyjnej "Błyskawica", kierowany przez kol. Zenona Graja.

        W roku 1973 powołano przy Oddziale PTTK, na wniosek KTG we Wrocławiu, grupę znakarską, której przydzielono pod opiekę Wzgórza Kiełczyńskiego i północne stoki Gór Sowich o łącznej długości szlaków 118 km. Znakarze świdniccy byli wielokrotnie wyróżniani za swą solidną pracę, którą zawdzięcza się ich wieloletniemu kierownikowi kol. Józefowi Rzeckiemu.

        W 1970 r. do pracy na etacie Sekretarza Biura została przyjęta, pracująca do dnia dzisiejszego kol. Maria Piekart. To właśnie dzięki jej solidnej i bezinteresownej pracy Oddział istnieje do chwili obecnej, pomimo wielu różnych zagrożeń.

        Ilość członków systematycznie wzrasta i tak na koniec 1973 r. wynosi 1558 osób skupionych w 36 Kołach, zaś w grudniu 1980 r. 1986 osób.

        W kwietniu 1986 r. została reaktywowana Komisja Opieki nad Zabytkami. Przy Komisji powstał Klub Badaczy i Miłośników Krzyży Pokutnych i Rzeźb Przydroznych o zasiegu ogólnopolskim, ktorego założycielem był kol. Andrzej Scheer.

        Na koniec 1089 r. ilość członków wzrosła aż do 2127 osób, a w roku 1990 wynosiła 2060 osób. W 1991 r. nastąpił gwałtowny spadek ilości do 541 osób. Związane to było nie tylko ze wzrostem opłat za składki członkowskie, ale przede wszystkim z transformacją ustrojową naszego Państwa. Następnie zaznacza się mniejszy spadek ilości czlonków i na koniec 1996 r było ich 354 osób skupionych w 12 Kołach. Wokół tej ilości oscyluje już coroczna ilość członków, tak że na koniec 2000 r. Oddział PTTK skupiał 236 osób w 11 kołach.

        Aktualnie systematycznie pracują 3 komisje, tj. Komisja Turystyki Górskiej (KTG), komisja Turystyki Pieszej (KTP) oraz Komisja Ochrony Zabytków, a w niej Klub Badaczy i Miłośników Krzyży Pokutnych. Aktywna jest przez cały czas również grupa znakarska. Stan kadry programowej obecnie jest dość liczny w stosunku do ilości członków skupionych w Oddziale PTTK Świdnica i wynosi ogółem 73 osoby, w tym : 29 przewodników turystycznych, 26 przodowników turystyki i instruktorów, 10 organizatorów turystyki i 11 znakarzy. Aktyw ten z powodzeniem może sobie poradzić ze stopniowo narastajżcym ruchem turystycznym, prowadzonym już w nowych warunkach społeczno-ekonomicznych powstałych w kraju.

4. Osiągnięcia programowe

      Początki działalności w latach 50-tych były trudne. Złożyły się na to: brak doświadczenia organizacyjnego, brak kwalifikowanej kadry, brak funduszy i ogólnie brak jasno wytyczonego programu. Zorganizowano, np. występ "Mazowsza" na stadionie miejskim, co zapewne nie leżało w gestii młodego Oddziału PTTK. Występ ten zakończył się kompletnym fiaskiem, co na kilka lat pogrązyło Oddział w długach. Mimo to odbywały się już pierwsze wycieczki turystyczne oraz zorganizowano po raz pierweszy kurs organizatorów turystyki, które prowadził znany powszechnie kol. Tadeusz Steć.

     Ważnym wydarzeniem było napisanie przez kol. Stanisława Kotełkę, przewodnika turystycznego pt. "Świdnica i okolice", wydanego przez nasz Oddział w 1962 r.

      W sierpniu 1962 r. Oddział utworzył stację turystyczną w siedzibie Biura na 30 miejsc noclegowych, która służyła turystom do 1973 r. W okresie od 1956 r. do 1967 r. Oddział prowadził też punkt Toto - Lotka, który zapewniał niezbędne środki na działalność programową.

      Oddział również prowadził od połowy lat 60-tych do 1991 r. Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego, które jednak przynosiło niewielkie zyski.

       W latach 1966 - 67 uaktywniła swoją działalność Komisja Turystyki Kajakowej. Z jej inicjatywy zorganizowano szereg spływów zbiorowych i indywidualnych, min.: dwukrotnie na Bystrzycy i raz na Nysie Kłodzkiej. Ponadto kajakarze świdniccy uczestniczyli wielokrotnie w międzynarodowych spływach kajakowych na Dunajcu, w licznych wyprawach po rzekach i jeziorach w Polsce. Kolebką rozwoju turystyki kajakowej było Koło nr 2 przy Fabryce Wagonów "Świdnica" z jej propagatorem kol. Zdzisławem Nowakiem.

       Rok 1966 poświęcony był obchodom 1000-lecia Państwa Polskiego. Do uczczenia tej rocznicy włączył się aktywnie Oddział PTTK. Zorganizowano szereg imprez m.in. Komisja Turystyki Górskiej przeprowadziła I Rajd Górski przebiegający po terenie Gór Sowich i Wałbrzyskich. Rajd ten został starannie przygotowany z zapewnieniem noclegów, obsługą przewodnicką na trasie, znaczkami rajdowymi, itp. i w tej formie odbywa się corocznie do chwili obecnej. Duże zasługi dla rozwoju turystyki górskiej lat 60-tych odegrali kolejni jej przewodniczący: kol. Zygmunt Maśka, Władysław Kowałkowski i Lucjan Okwieka. 

       W tym czasie nastepują też znaczne zmiany w podejściu do spędzania wolnego czasu przez załogi dużych zakładów pracy. W miejsce wyjazdu autokarowych na tzw. "grzyby" organizowanych przez Rady Zakładowe, w Kole przy Fabryce Wgonów "Świdnica" zaczeto propagować i organizować wyjazdy, głównie w góry, realizujące program turystyki kwalifikowanej. Przeprowadzono szereg wyjazdów wielodniowych, np. w Bieszczady, Beskid Niski, Tatry, Gorce, Pieniny, Beskid Wysoki, Beskid Śląski, Góry Świętokrzyskie i Orle Gniazda, przy wykorzystaniu zakładowego autokaru. Wyjazdy te miały odpowiednio przygotowany program krajoznawczy z opisem tras, oraz obsługiwane były przez własną kadre Koła. W miarę wolnych miejsc w imprezach tych uczestniczyli również turyści z innych Kół. Ten rodzaj popularyzacji i uprawiania turystyki, następnie został przejęty przez Koła zakładowe przy ZEM-ie, ZWAP-ie i jest kontynuowana do chwili obecnej. 

       Od 1968 roku Oddziałowa KTG organizuje corocznie w maju zloty turystów na Wielkiej Sowie, nieprzerwanie do chwili obecnej.

       W 1969 roku grupa aktywnych młodych turystów wywodząca się z kręgów harcerskich utworzyła działający ponad 15 lat Klub Turysty "Watra". Działalność swoją opierali na uprawianiu różnych form turystyki kwalifikowanej: ochronie przyrody, kultywowaniu tradycji, zwyczajów i obrzędów ludowych oraz na wspólnym śpiewaniu piosenek turystycznych. Do takich "watrowskich" imprez należy zaliczyć: styczniową "choinkę", marcowe "topienie marzanny", majowy "marsz na azymut", jesienne "pieczenie ziemniaków", listopadowe "andrzejki", czy "człap w nieznane". Ustalono jednolity strój klubowy oraz wykonano plakietkę klubową. wyrózniającą ich członków od innych turystów. 

        Na przełomie lat 60 i 70 następuje również szybki rozwój turystyki narciarskiej. Koło PTTK przy Fabryce Wagonów "Świdnica" wybudowało w Rzeczce, przy wsparciu fabryki, orczykowy wyciąg narciarski, który stał się bazą do wyjazdów rekreacyjno - szkoleniowych na narty. Ważnym osiągnięciem Koła było przeprowadzenie rajdu narciarskiego w Bieszczadach. Koła PTTK przy ZEM i ŚFUP również posiadały w swojej gestii wyciągi narciarskie, a wyjazdami na narty koordynował Klub Narciarski "Sowa".

        Dzięki inicjatywie Okręgowej Komisji Krajoznawczej oraz Zarządu Oddziału utworzono 8.12.1969 r. Oddziałową Komisję Krajoznawczą. Komisja ta od początku swojej działalności przejęła wiodącą rolę w zakresie krajoznastwa na Ziemi Świdnickiej, ściśle współpracując z miejscowymi władzami. W miesiącu maju 1970 r. Komisja ta zorganizowała i przeprowadziła bardzo ciekawą II Olimpiadę Krajoznawczą w Sobótce. 

        Działająca zawsze aktywnie Komisja Turystyki Górskiej uzyskała wysoką ocenę władz zwierzchnich, które to w 1969 r. utworzyły w Świdnicy Terenowy Ref. Weryfikacyjny odznaki GOT w stopniu brązowym. Referatem tym kieruje do dziś kol. Władysław Kawałkowski. Wysoka ocena KTG wyrażała się też tym, że Okręgowa KTK zleciła jej przeprowadzenie VIII Okręgowego Zlotu Przodowników KTG. Zlot ten odbył się w maju 1970 r. w schronisku "Orzeł" w Górach Sowich i zgromadził 70 uczestników z całego Dolnego Śląska, zyskując uznanie władz nadrzędnych.

         W jubileuszowym roku 1973 powstania zorganizowanej turystyki, niedawno powstała Grupa Znakarska zajęła I miejsce wśród Oddziałów znakujących Sudety, otrzymując nagrodę pieniężną, którą przeznaczyła na wycieczkę dla aktywu w Góry Świętokrzyskie. W tym też roku Referat Weryfikacyjny otrzymał prawo przyznawania odznak GOT w stopniu małym srebrnym. Z inicjatywy KTG powołano Służbę Kultury Szlaku, w skład której weszli turyści z największym doświadczeniem i wiedzą.

         Staraniem Komisji Opieki nad Zabytkami zabezpieczono przed całkowitą dewastacją Zamek w Kraskowie, zaś do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora został wpisany kościółek w Modliszowie, odkryty i opisany przez kol. Stanisława Kotełkę i Koło PTTK przy Liceum Medycznym.

          Rok 1975- to XX lecie powstania Oddziału jak również czas zmianu administracyjnej kraju. Został wówczas zlikwidowany  Zarząd Okręgu we Wrocławiu, a Oddział w Świdnicy wszedł w skład nowoutworzonego Zarządu Wojewódzkiego PTTK w Wałbrzychu.

         W ramach obchodów XX lecia Oddziału, oprucz cyklicznych imprez odbywających się co roku, zorganizowano wielodyscyplinowy Rajd XX-lecia. Podsumowanie 20-tu lat istnienia Oddziału odbyło się w listopadzie w Złotym Lesie na uroczystym posiedzeniu Zarządu Oddziału, poszerzono o aktyw z komisji i kół. Na posiedzeniu tym wielu działaczy zostało wyróznionych odznakami, dyplomami i upominkami. 

         W 1976 r. zakończył się zorganizowany przez Oddział po raz trzeci kurs przewodników terenowych po Dolnym Śląsku. Przewodnicy są zrzeszeni w Kole Terenowych i Sudeckich i spotykają się regularnie raz w miesiącu od początku powstania Koła, tj. od 1964 r. do dnia dzisiejszego. Na spotkaniach tych omawiane są sprawy bieżące oraz z reguły przeprowadzane są szkolenia przez osoby zaproszone lub przez samych przewodników znających omawiany temat. Dwa lata później, zakończył się czwarty z kolei kurs na przewodników Sudeckich. Część osób uczestnicząca w tym kursie otrzymała wcześniej uprawnienia przewodnika terenowego. Łącznie po ukończeniu obu kursów, w Kole było w końcu 1978 r. 31 przewodników.

         W 1979 r. opracowano, opisano i oznakowano szlak turystyczny w kolorze czarnym (dziś czerwonym) na trasie: Świebodzice, Witoszów, Bystrzyca Górna, Lutomia do Przełęczy Walimskiej, o długości 39 km. Twórcami szlaku wraz z jego opisem byli kol. Jerzy Dąbrowski i Andrzej Janik.

         Nadal aktywnie pracuje Klub "Watra". W okresie 1977-80 r. zorganizował 90 wycieczek jak również 5 biwaków dwudniowych. Ukoronowaniem ich działalności było samodzielne zorganizowanie dwóch wypraw zagranicznych do Czechosłowacji i do Bułgarii (rowerem). Niestety, rok 1980 był już ostatnim rokiem aktywnej działalności Klubu. Spowodowane to zostało odejściem z Klubu części starszych działaczy.

         Komisja Narciarska po latach dynamicznego rozwoju (1969-72) ograniczyła znacznie swoją działalność. Związane to było przede wszystkim z bezśnieżnymi zimami. Jednakże w sezonie 1978/79 grupa entuzjastów narciarstwa biegowego z Koła przy ZEM rozpoczeła organizację co niedzielnych wycieczek w pobliskie rejony Sudetów oraz przeprowadziła jeden Rajd Narciarski w Górach Sowich, w którym wzieło udział 70 osób. Organizacja tych imprez spoczywała głównie na kol. Włodzimierzu Wądołowskim, który objął też kierownictwo Komisji Turystyki Narciarskiej.

         Komisja Ochrony Przyrody uczestniczyła w zlotach Straży Ochrony Przyrody i w spotkaniach organizowanych przez Z.W. PTTK i Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody. Wszyscy Straznicy brali udział w corocznie organizowanych akcjach "czyste góry", patrolowali tereny leśne i wystepowali do władz administracyjnych w przypadku stwierdzenia drastycznego naruszania zasad ochrony przyrody.

        W 1980 r. weszliśmy w jubileusz 25-lecia Oddziału. oprócz cyklicznych imprez odbywających się corocznie, zorganizowano jubileuszowy wielodyscyplinowy rajd z zakończeniem w Zagórzu Śląskim. Ponadto z okazji jubileuszu w październiku odbyło się w Kamionkach spotkanie szerokiego aktywu turystycznego ze świdnickiego regionu, na którym została podsumowana działalność Oddziału w ciągu minionych 25 lat. Część uczestników tego spotkania została uhonorowana odznakami, dyplomami i nagrodami.

        Rok 1981 był szczególny. Duze zmiany w życiu społecznym zakończone stanem wojennym 13 grudnia spowodowały znaczne zahamowania działalności turystycznej, a sam stan wojenny uniemożliwił jakiekolwiek przemieszczania się bez specjalnego zezwolenia. W tym tez czasie Oddział poniósł ogromną stratę. 20.06.1982 r. umiera jego wieloletni wielce zasłużony Prezes, nieodżałowany kol. Jerzy Krynicki.

        Mimo tych zdarzeń w latach 1982-84 następuje powolny wzrost imprez organizowanych zwłaszcza w szkołach. Do tradycyjnie dobrze działających szkolnych kół przy Liceum Medycznym, I Liceum Ogólnokształcącym czy Technikum Mechanicznym dołącza Szkoła Podstawowa nr 9 w Świdnicy oraz Zbiorcza Szkoła Gminna w Strzelcach Świdnickich. Związane to jest przede wszystkim z tym, że w szkołach tych pracują wytrawni opiekunowie kół PTTK jak: kol. Stanisław Kotełko, Arkadiusz Kosmowski, Ryszard Barański, Ewa Haitner czy Emil Maślak ze Strzelc. Koło ze Strzelc jest na szczeblu Hufca ZHP w Świdnicy organizatorem cyklicznego rajdu nocnego na Ślęże połączonego z wieloma konkursami krajoznawczymi i sprawnościowymi.

            Koła zakładowe również zwiększając swoją aktywność, organizując wycieczki i rajdy przy pomocy własnej kadry i środków. Dobrze nadal pracują Koła przy ZEM, ZWAP i Fabryce Wagonów. Koła te zawarły ze sobą porozumienie, wg krótego Koło organizujące wyjazdy autokarem udostępnia dwóm pozostałym Kołom po 10 miejsc. Jednocześnie uzgadniany jest kalendarz imprez turystycznych pomiędzy tymi Kołami, w celu wyeliminowania ewentualnego pokrycia się imprez. Również aktywnie zaczęło pracować Koło przy Żarowskich Zakładach Materiałów Ogniotrwałych oraz Koło przy Żarowskich Zakładach Chemicznych, dzięki takim działaczom jak kol. Stanisław Jaryczewski i Janina Tomala.

            Komisja Turystyki Górskiej organizuje standardowe imprezy masowe oraz wycieczki pod hasłem „W niedzielę nie ma nas w domu”. Za zajęcie II miejsca w 1983 r. oraz z okazji jubileuszu 10 – lecia znakarze otrzymali list gratulacyjny.

            We wrześniu 1983 r. Oddział przenosi się do pomieszczeń pomieszczeń odrestaurowanej, zabytkowej kamienicy przy ul. Trybunalskiej 1 (dziś to ul. Długa 6), gdzie znajduje się do chwili obecnej. Przy przeprowadzce i zagospodarowaniu nowego pomieszczenia najaktywniej pracowali znakarze, a przede wszystkim wspaniały turysta i doskonały kolega, nieżyjący już Józef Rzekiecki. W roku 1984 znakarze, oprócz prac znakarskich, uporządkowali dodatkowo teren wokół Kroackiej Studzienki koło Lutomi, urządzając tam miejsce wypoczynku.

           Komisja Narciarska oprócz jednodniowych wycieczek organizowanych w obrębie Gór Sowich i Wałbrzyskich przeprowadziła w 1983 i 1984 roku wielodniowe Rajdy po Beskidzie Śląskim i Żywieckim, w których wzięło udział łącznie 40 osób.

            W 1984 roku przeprowadzono kursy organizatorów turystyki, które ukończyły 22 osoby, powiększając grono wszystkich organizatorów do 53 osób. W tym też roku z okazji Światowego Dnia Turystyki, urządzono w Oddziale wystawę kamieni szlachetnych i ozdobnych ze zbiorów wybitnego naszego znawcy i zbieracza kol. Józefa Kawałko. Wystawę tę zwiedziło około 300 osób.

           Została również częściowo reaktywowana działalność Klubu „Warta” dzięki staraniom kol. Bogdana i Ryszarda Hurlaków. Klub ten był organizatorem ciekawego rajdu „Zwiedzamy Zabytki”, odbywającego się corocznie do 1987 roku.

           Rok 1985 to następny jubileusz 30 – lecia Oddziału PTTK. W związku z tym oprócz corocznie odbywających się imprez, zorganizowano Jubileuszowy Rajd XXX- lecia, w którym wzięła udział 19- osobowa grupa turystów z Czechosłowacji. Miłą niespodzianką roku jubileuszowego było przyznanie przez KTG Zarządu Głównego uprawnień do nadawania odznak GOT w stopniu małym złotym naszemu Referatowi Weryfikacyjnemu.

          Wiosną 1985 r. zakończył się organizowany po raz piąty przez Oddział kurs przewodników Sudeckich, na którym 9- ciu przewodników podniosło swoje kwalifikacje z kl. III na kl. II.

          W 1986 r. oprócz stałych imprez, odbywających się co roku, na uwagę zasługuje nowa impreza pod patronatem Komisji Opieki nad Zabytkami organizowana przez Klub Badaczy i Miłośników Krzyży Pokutnych i Rzeźb Przydrożnych, tzw. I Biesiada Pokutna. Na Biesiadę przybyło 70 osób z 27 miejscowości położonych na terenie 10- ciu ówczesnych województw. Podczas imprezy prezentowano zestawy rysunkowo – fotograficzne pt. „Śląska rzeźba „nagrobna”. Inicjatorem, organizatorem i „duszą” tego przedsięwzięcia był kol. Andrzej Scheer założyciel Klubu. Jest on jednocześnie autorem znanej publikacji o charakterze popularno – naukowym, pt. „Krzyże Pokutne” wydanej przez Muzeum Dawnego Kupiectwa w Świdnicy w 1984 r. Działalność ta jest ewenementem w skali ogólnopolskiej.

        Latem 1986 r. dzięki zaangażowaniu kol. Roberta Wittinga zorganizowano środowiskową Olimpiadę Krajoznawczą dla młodzieży. Olimpiady te są organizowane do chwili obecnej, a zwycięzcy tych olimpiad zajmują często wysokie miejsca na szczeblu ogólnopolskim za zasługą swoich opiekunów jak kol. Ewy Haitner czy Jadwigi Witting.

        Ważnym do odnotowania jest fakt ponownego goszczenia w październiku 1986 r. w naszym Oddziale 37-  osobowej grupy turystów z Czechosłowacji. Grupa ta, oprócz zwiedzania najpiękniejszych zakątków Dolnego Śląska wzięła również udział w IX Jesiennym Zlocie Turystów Świdnickich na Ślęży.

         Rok 1987 zapisał się w dziejach Oddziału organizacją nowego rajdu pt. „Szukamy minerałów”, którego twórcą był kol. Józef Kawałko. Rajd ten został zorganizowany przy współudziale Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi. W rajdzie wzięło udział 60- cioro dzieci ze szkół podstawowych wraz ze swymi opiekunami. Impreza ta zakończyła się w Zagórzu Śląskim, a dzieci uczyły się poznawać i zbierać takie minerały jak: granit, serpentyt, baryt, biotyt, gnejs, kwarc, skaleń, itp.

          W latach 1986- 87 odbył się w naszym Oddziale kurs Organizatorów Turystyki, z którego skorzystali głównie opiekunowie szkolnych Kół PTTK. Kurs ten ukończyła rekordowa liczba, aż 39 osób.

          W latach 1988-90 praca Oddziału przebiegała zasadniczo jeszcze normalnie. Odbywały się wszystkie zaplanowane w kalendarzyku imprezy, takie jak: Zlot Turystów na Wielkiej Sowie, Rajd „Szukamy Minerałów”, Rajd Rowerowy, Rajd Górski czy Jesienny Zlot na Ślęży. W każdej z tych imprez brało udział od 40 do 150 osób.

          Rok 1991 przynosi niestety gwałtowny, niemal 4- krotny spadek ilości członków PTTK. Powstająca wówczas gospodarka rynkowa spowodowała głęboki kryzys we wszystkich organizacjach społecznych. Zanikła prawie całkowicie działalność oddziałowych Komisji. Mimo to Oddział, siłami praktycznie jednego pracownika etatowego kol. Marii Piekart przy współpracy niektórych członków z Komisji Górskiej, np. kol. Doroty Podemskiej, Lucjana Okwieki, Aleksandra Bojanowskiego czy Roberta Wittinga - organizował zloty na Wielkiej Sowie i Ślęży, Rajd „Szukamy Minerałów” i Rajd Górski. Regularnie też działał Klub Miłośników Krzyży Pokutnych oraz Grupa Znakarska. Koło Przewodnickie obsługiwało znikomą ilość wycieczek. Ich działalność ograniczyła się głównie do comiesięcznych spotkań. Koła Zakładowe także uszczupliły swój kalendarz imprez. Jednakże w następnych latach dochodzi do zorganizowania jednej lub dwóch w roku wycieczek kilkudniowych w Beskidy czy Tatry oraz kilkunastu wycieczek jednodniowych w Sudety, wspólnie przez Koła przy ZEM, ZWAP i Wagonach. Mogło to jednak odbywać się dzięki dobrej współpracy tych Kół, a zwłaszcza porozumieniu przewodniczących, tj. Franciszka Rząsy, Janiny Nadolskiej i Ryszarda Rachelskiego. Szkolne koła też działają tylko tam, gdzie jest odpowiednio aktywny opiekun, np. w Szkole Podstawowej Nr 9 czy w Zbiorczej Szkole Gminnej w Strzelcach Świdnickich.

          Szczególne uznanie należy się kol. J. Kawałko. Nieprzerwanie organizuje się on do chwili obecnej Rajdy „Szukamy Minerałów”. Minerałów 1995 r. na Rajd ten przybyło 250 osób z różnych regionów Polski. W następnych latach rajdy te również były liczne, zawsze powyżej 100 osób.

          Również Klub Miłośników Krzyży Pokutnych nie przerwał swej bardzo ciekawej działalności, mimo niesprzyjających warunków społecznych. Organizuje dwa razy w roku Biesiady Pokutne, w których bierze udział średnio po 65 osób. W sumie od 1986 r.  kiedy to odbyła się I Biesiada do końca wieku było ich 28, a udział w nich wzięło łącznie 2051 osób. Należy zauważyć, że każda Biesiada kończy się wydaniem odpowiednich opracowań o charakterze popularno- naukowym, które dotyczą krzyży pokutnych i rzeźb przydrożnych.

          Grupa znakowa pod kierownictwem kol. Aleksandra Bojanowskiego, przeprowadza wzorowo każdego roku konserwację szlaków. W pracy tej również wyróżnia się kol. Włodzimierz Włądowski i Ryszard Patronik.

          W wiek XXI Oddział wszedł ze sporymi osiągnięciami dokonanymi w ciągu 45 lat istnienia. Był pomysłodawcą i organizatorem wielu ciekawych imprez o charakterze krajoznawczym, a przede wszystkim rozbudził w społeczeństwie Świdnicy chęć uprawiania turystyki oraz spowodował znaczne jej umasowienie. Dobitnie o tym świadczy ilość zdobytych odznak turystycznych. I tak w okresie istnienia Terenowego Referatu Weryfikacyjnego GOT przyznano ogółem 12 430 odznak wszystkich stopni, w tym 962 małych srebrnych i 159 małych złotych. Ponadto Referat Weryfikacyjny Turystyki Pieszej, działający głównie dzięki kol. Robertowi Wittingowi przyznał 424 odznaki brązowe OTP, 1163 odznak „Turysta Dolnego Śląska” i 100 odznak „7- milowe buty”. Również 56 osób zostało uhonorowanych odznaką „25- lecia PTTK”, co stanowi prawie czwartą część wszystkich obecnie członków, zarejestrowanych w Oddziale.

         Ze względu na szczupłość miejsca wiele ważnych faktów z życia Oddziału zostało pominiętych, jak również nie wymieniono wiele osób zasłużonych dla Oddziału. Z uwagi na powyższe niech mi wybaczą te osoby, które powinny znaleźć się w prezentacji, a zostały pominięte.

         Źródłem opracowania niniejszej prezentacji Oddziału były materiały archiwalne Z- du Oddziału oraz opracowanie pt. „30 lat Oddziału PTTK- Świdnica” wykonane przez kol. Jana Bartko, któremu tą drogą składam podziękowanie.                                                                                                                                                               Tadeusz Reczuch

Świdnica, 10 luty 2001 r.

5. Wykaz osób szczególnie zasłużonych dla Oddziału PTTK Świdnica

5. 1  Prezesi Oddziału

• 16.11.1955 – 10.11.1957                                        Tadeusz Basiński             I Zjazd
• 10.11.1957 – 24.04.1958                                        Stanisław Bałdo              II Zjazd
• 24.04.1958 – 14.07.1958                                        Kazimierz Doszka
• 14.07.1958 - 20.03.1960                                        Jan Częstochowski (PO)
• 20.03.1960 -      03.1961                                        Kazimierz Olszycki          III Zjazd
•      03.1961 – 18.03.1962                                        Jerzy Krynicki
• 18.03.1962 - 21.03.1965                                           Jerzy Krynicki              IV Zjazd
• 21.03.1965 – 07.07.1966                                        Grzegorz Guzikowski       V Zjazd
• 07.07.1966 - 02.04.1967                                        Jerzy Kopacki (PO)
• 02.04.1967 - 02.03.1969                                        Jerzy Mencel                  VI Zjazd
• 02.03.1969 - 09.04.1972                                        Jerzy Krynicki                VII Zjazd
• 09.04.1972 - 24.03.1974                                        Jerzy Krynicki                VIII Zjazd
• 24.03.1974 - 09.12.1976                                        Jerzy Krynicki                IX Zjazd
• 09.12.1976 - 09.12.1980                                        Franciszek Mokrzycki       X Zjazd
• 09.12.1980 - 20.06.1982                                        Jerzy Krynicki                 XI Zjazd
• 20.06.1982 - 11.12.1984                                        Aleksander Bojnowski
• 11.12.1984 - 18.01.1989                                        Aleksander Bojnowski    XII Zjazd
• 18.01.1989 - 26.11.1992                                        Aleksander Bojnowski    XIII Zjazd
• 26.11.1992 - 23.01.1995                                        Aleksander Bojnowski    XIV Zjazd
• 23.01.1995 - 18.02.1997                                        Aleksander Bojnowski     XV Zjazd
• 18.02.1997 - 21.02.2001                                        Robert Wittig                 XVI Zjazd

5.2    Przewodniczący Komisji Rewizyjnych

• Stanisław Kownacki                                      wybrany na V Zjeździe
• Irena Rawicka                                              wybrana na VI i VII Zjeździe
• Zofia Mierniczuk                                           wybrana na VIII Zjeździe
• Alfreda Reczuch                                           wybrana na IX Zjeździe
• Zofia Kruczek                                               wybrana na X, XI, XII, XIII, XIV, XV i XVI Zjeździe

5.3    Działacze wyróżnieni honorami i odznaczeniami

Zasłużony Działacz Turystyki w stopniu złotym

1. Romuald Nowicki
2. Stanisław Kotełko
3. Tadeusz Reczuch
4. Lucjan Okwieka

Złota Honorowa Odznaka PTTK

1. Stanisław Kotełko
2. Jerzy Krynicki
3. Tadeusz Reczuch
4. Lucjan Okwieka
5. Władysław Kawałkowski
6. Świętosław Patronik
7. Janina Tomala
8. Romuald Nowicki
9. Stanisław Kownacki
10. Danuta Podemska
11. Maria Piekart
12. Aleksander Bojnowski
13. Arkadiusz Kosmowski
14. Jerzy Dobrowolski
15. Józef Kawałko
16. Aleksander Zdrożny

Zasłużony w pracy PTTK wśród młodzieży – złota odznaka

1. Krystyna Lasek
2. Stanisław Kownacki
3. Arkadiusz Kosmowski
4. Stanisław Kotełko
5. Ewa Haitner
6. Emil Maślak

Zasłużony Pracownik PTTK – srebrna odznaka

1. Maria Piekart

5.4    Niektórzy zmarli działacze

1. Jerzy Mencel
2. Jerzy Krynicki
3. Alojzy Pyrek
4. Jerzy Dąbrowski
5. Józef Rzekiecki
6. Zbiegniew Czuba
7. Janina Giska

 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KALENDARIUM oDDZIAŁU PTTKA W ŚWIDNICY                  /Wynotował z akt Oddziału Zbigniew Curyl/

• kwiecień 1955 r. 

   Z inicjatywy kol. Zdzisława Chlebickiego i Zygmunta Maśki, powstaje przy Zakładach Elektromechaniki Motoryzacyjnej pierwse w Świdnicy Kołao PTTK nr 1, podległe Oddziałowi PTTK w Wałbrzychu.

• 11. 11. 1955

   Aktyw Koła PTTK przy Zakładach Elektrotechniki Motoryzacyjnej w Świdnicy w porozumieniu z władzami miasta odbył w Prezydium Miejskiej Rady Narodowej zebranie organizacyjne, mające na celu powołanie do życia Oddziału PTTK. W zebraniu tym uczestniczyli kol. kol. Jan Rusin, Zdzisław Chlebicki, Zygmunt Maśka, Apolonia Dąbrowska, Jan Kabanienko, Cecylia Dmytryszyn i Stefan Szpotowicz. Osoby te opracowały plan pracy w komisjach: górskiej, kolarskiej, narciarskiej, kajakowej, fotograficznej, krajoznawczej oraz opieki nad zabytkami kultury i przyrody, a także zaproponowały skład przyszłego Zarządu Oddziału. Kronika Kołą nr 2 przy Fabryce Wagonów uzupełnia skład działaczy organizujących Oddział PTTK w Świdnicy o kol. kol. K. Olszycki, P. Drapacz, J. Rusek, W. Kawałkowski, C. Zyskowski, J. Częstochowski, Z. Krzaczkowski. 

• 16.11.1955 r.

   Zarząd Okręgu we Wrocławiu wyraził zgodę na odbycie I Walnego Zjazdu Wyborczego Oddziału PTTK w Świdnicy. Na zebraniu w Domu Kultury przy ulicy Jagielońskiej przybyły 73 osoby. Zebraniu przewodniczył kol. Zygmunt Maśka. Pierwszym Prezesem Oddziału wybrany został Tadeusz Basiński - dyrektor Fabryki Wagonów w Świdnicy. 

• 22.12.1955 r.

   Prezydium Zarządu Głównego PTTK pismem z tego dnia, na podstawie [paragrafu] 24 lit. d Statutu PTTK na wniosek Zarządu Okręgu, zaakceptowało utworzenie Oddziału PTTK w Świdnicy. Oddział dzięki przychylności Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Świdnicy, otrzymał siedzibę w Rynku nr 44, w lokalu po byłej aptece. Otzrymane pomieszczenia wymagały kapitalnego remontu. Lokal wyremontowano wspólnym wysiłkiem społecznego aktywu oddziałowego. W chwili utworzenia Oddziału pomyślano o działalności Klubu Turysty oraz o zorganizowaniu stacji turystycznej   

• 1956 r. 

   - Powołanie z inicjatywy Czesławy Dmytryszyn i Jerzego Ofierzyńskiego  Koła nr 2 przy Fabryce Wagonów "ŚWIDNICA" (w skrócie FWŚ). Pierwszym prezesem Koła nr 2 w latach 1956-1958 była Kol. C. Dmytryszyn, która w 1958 r. wyemigrowała do USA. W skład Zarządu Koła weszli: Jerzy Ofierzyński, onrad Sagański. W związku z tym jak i brakiem jakichkolwiek archiwalnych dokumentów, nie udało się upamiętnić składu pozostałych członków Zarządu, jak i Komisji Rewizyjnej. 

   - Dla "podreperowania" budżetu Oddziału zorganizowano nawet występ Zespołu Pieśni i Tańca "Mazowsze" na stadionie sportowym w Świdnicy. Jednak występ "Mazowsza" skończył się fiaskiem finansowym i pogłębił trudności budżetu Oddziału.  

   - Zorganizowano pierwszy kurs organizatorów turystyki prowadzony przez kol. Tadeusza Stecia.

   - Zorganizowano rajd zimowy. 

   - Miłośnicy turystyki górskiej utworzyli Klub Turystów Górskich "Włóczęga". 

   - Komisja Turystyki Narciarskiej działała ze zmiennym szczęściem z uwagi na kapryśne warunki pogodowe w najbliższej okolicy.

   - Komisja Ochrony Zabytków podjęła starania o renowację Rynku, interweniowało o zabezpieczenie zieleni przed dewastacją oraz doprowadziła do oznakowania zabytków. 

   - Oddział otrzymał pomieszczenie na stację turystyczną przylegające do siedziby Oddziału. Również ten obiekt wyremontowano siłami społecznymi, sposobem gospodarczym. W biurze Zarządu Oddziałuna stanowisku sekretarza zatrudniono etatowego pracownika. 

   - Oddział rozpoczął obsługę ruchu turystycznego pod szyldem Międzyoddziałowego Biura Obsługi Ruchu Turystycznego.

• 10.11.1957 r.

   - odbył się II Walny Zjazd Sprawozdawczo - Wyborczy Oddziału, na którym wybrano nowy Zarząd. Prezesem wybrany został kol. Stanisław Bałdo.

• 1957 r.  

   - Szybki wzrost liczby kół PTTK, których liczba wzrosła z 4 do 13 na koniec 1957 roku, a liczba członków PTTK osiągnęła ilość 535 osób

   - Klub Turystów Górskich "Włóczęga liczył 38 członków.

   - W okresie tym działają komisje: turystyki górskiej, narciarskiej, motorowej, kolarskiej oraz ochrony zabytków i przyrody. Najaktywniejszą działalność prowadziły Komisja Górska i Komisja Ochrony Zabytków i Przyrody oraz Klub Turystów Górskich "Włóczęga"

    - Utworzono wypożyczalnię sprzętu turystycznego Oddziału, obsługującej nie tylko turystów zrzeszonych w Towarzystwie, w której systematycznie przybywa ilość sprzetu. 

• 1958 r. 

   - Oddział zrzeszał 19 kół, Najlepszymi kołami z wypracowanymi formami działalności turystycznej wśród załóg pracowniczych były w tym okresie koła zakładowe PTTK: koło nr 1 przy ZEM w Świdnicy, koło nr 2 przy Fabryce Wagonów oraz koło nr 12 przy Zakładach Chemicznych w Żarowie.

   - W latach 1958 - 1968 prezesem Koła nr 2 przy Fabryce Wagonów w Świdnicy był kol. K. Sagański. W skład Zarządu Koła weszli: Wiesław Muzyka, Aleksander Rybarczyk, Tadeusz Reczuch, Zdzisław Nowak. Skarbnikiem Koła został Henryk Barczyński.

   - Działalność Koła nr 2 przy Fabryce Wagonów w tym okresie sprowadzała się głównie do udziału człaonków Koła w turystycznych imprezach środowiskowych i ogólnopolskich, organizowane przez silne ośrodki PTTK jak: ogólnopolskie rajdy piesze (letnie) i narciarskie w Karkonoszach, narciarskie rajdy w Górach Świętokrzyskich, ogólnopolskie rajdy narciarskie w Bieszczadach, międzynarodowe spływy kajakowe po Dunajcu, środowiskowe spływy kajakowe po J. Augustowskich, Mazurskich, Brdzie, Bugu i Narwi. Szczególną aktywność w uprawianiu powyższych form turystyki przejawiali Koledzy: K. Sagański, T. Reczuch, Z. Nowak, A. Rybarczyk, J. Janaszek, A. Pyrek (+ 1987r.), W. Muzyka i inni. Uprawiano też w niewielkim zakresie turystykę rowerową, pod kierunkiem Kol. K. Pilarczyka (+ 2005). 

• 1960 r.

   -  Grupa aktywnych młodych turystów wywodząca sie z kręgów harcerskich utworzyła Klub turysty "Watra".  Z inicjatywy kol. Gabriela Kowalczuka, który wszedł do składu Zarządu Oddziału, powstała przy Oddziale  grupa młodzieżowa, która w 1969 roku utworzyła Klub Turystów "Watra". 

   - Komisja Kajakowa zorganizowała Spływ Kajakowy rzeką Bóbr.

   - Listopad: Z inicjatywy koła przy Fabryce Wagonów i Komisji Turystyki Narciarskiej powstał Klub Narciarski "Sowa", a jego prezesem został kol. Alojzy Pyrek. Klub ten był m.in. organizatorem popularnych giełd używanego sprzętu narciarskiego. 

----------

W miesiącach lipiec – sierpień 2010 r Zarząd Oddziału zorganizował Kurs Organizatorów Turystyki. 19 osób uczestniczyło w cotygodniowych wykładach i zajęciach, które skończyły się napisaniem pracy zaliczeniowej i przystąpieniem do egzaminu przed komisją z rep. PTTK O/Wrocław. W dniu 12.08 egzamin pozytywnie zdali i członkami kadry programowej oddziału zostali;

1. Curyl Jakub czł. Koła PTTK „Koło Ślęży”
2. Curyl Mateusz czł. Koła PTTK „Koło Ślęży”
3. Curyl Zbigniew czł. Koła PTTK nr 2 / F-ka Wagonów/
4. Dutkiewicz Wojciech czł Koła PTTK Żarów
5. Dybciak Zdzisław czł. Koła nr 1 /d. ZEM/
6. Fidos Wojciech czł Koła PTTK nr 7 /Pafal/
7. Janaszek Marian czł. Koła PTTK nr 2 / F-ka Wagonów/
8. Janaszek Marlena czł. Koła PTTK nr 2 / F-ka Wagonów/
9. Janaszek Piotr czł. Koła PTTK nr 2 / F-ka Wagonów/
10. Gontkowski Mirosław czł. Oddziału PTTK Ząbkowice Śl.
11. Kuszel Anna czł. Koła PTTK nr 2 / F-ka Wagonów/
12. Paruch Krzysztof czł. Koła PTTK nr 2 / F-ka Wagonów/
13. Paszeńko Zofia czł. Koła nr 1 /d. ZEM/
14. Pinczewski Henryk czł. Koła nr 7 /Pafal/
15. Rodziewicz Krystyna czł. Koła PTTK nr 2 / F-ka Wagonów/
16. Rachelski Ryszard czł. Koła PTTK nr 2 / F-ka Wagonów/
17. Rzęsa Franciszek czł. Koła nr 1 /d. ZEM/
18. Szymaniuk Andrzej czł. Koła PTTK „Koło Ślęży”
19. Wołejko Henryk czł. Koła PTTK nr 2 / F-ka Wagonów/

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------